Vụ việc xảy ra tại tỉnh Sơn Đông, miền đông Trung Quốc, nhanh chóng thu hút sự quan tâm rộng rãi của dư luận. Theo thông tin từ trang tin Sohu, phán quyết của tòa được đưa ra vào tháng 3 vừa qua, khẳng định nhóm người qua đường không phải chịu trách nhiệm bồi thường do không xảy ra "xung đột thể chất" giữa họ và nạn nhân.
Theo hồ sơ vụ án, cụ ông vốn khỏe mạnh, được gia đình cho phép sử dụng xe đạp điện. Tuy nhiên, vào ngày xảy ra sự việc, ông bất ngờ cảm thấy khó chịu và ngã xuống đường. Camera giám sát ghi lại cảnh một số người đi bộ đã nhìn thấy cụ bị ngã, họ chậm lại quan sát nhưng rồi bỏ đi, không ai giúp đỡ.
Chỉ có một cậu bé định tiếp cận cụ ông, nhưng bị một người lớn ngăn lại. Người này nói: “Ông ta chắc chắn là đang muốn giăng bẫy. Những chuyện như thế xảy ra nhiều rồi.” Giới tính của người ngăn cản không được xác định rõ trong báo cáo.
Nguyên nhân tử vong cụ thể của cụ ông không được công bố. Tuy nhiên, gia đình ông bày tỏ phẫn nộ vì không ai đứng ra giúp đỡ. Họ quyết định kiện 10 người qua đường, yêu cầu mỗi người bồi thường 140.000 nhân dân tệ (tương đương khoảng 66 triệu đồng).
Trong đơn kiện, người thân cho rằng sự thờ ơ của những người qua đường là nguyên nhân khiến cụ ông không được cấp cứu kịp thời, dẫn đến cái chết thương tâm. Tuy vậy, tòa án đã bác bỏ lập luận này và nhấn mạnh rằng theo Bộ luật Dân sự Trung Quốc, công dân bình thường không có nghĩa vụ pháp lý phải can thiệp, trừ khi họ thuộc một số ngành nghề đặc thù như cảnh sát hoặc bác sĩ.
Phán quyết đã châm ngòi cho những tranh luận nảy lửa trên mạng xã hội Trung Quốc. Nhiều người bày tỏ thất vọng về sự xuống cấp đạo đức trong xã hội. “Chuẩn mực đạo đức xã hội ngày càng suy thoái. Thật đáng buồn!”, một người viết.
Tuy nhiên, cũng có không ít ý kiến ủng hộ sự dè chừng của những người qua đường. “Tôi hiểu vì sao họ không giúp. Họ có thể bị vu khống, bị gia đình nạn nhân đòi tiền. Không làm gì cũng là để tự bảo vệ mình”, một người dùng khác chia sẻ.
Nỗi lo bị đổ oan không phải là không có cơ sở. Năm 2017, một phụ nữ từng bị yêu cầu bồi thường 100.000 nhân dân tệ (tương đương khoảng 47 triệu đồng) sau khi giúp đỡ một cụ ông bị ngã ở Bắc Kinh. Nhờ có hình ảnh từ camera giám sát, cô được minh oan.
Một vụ án khác năm 2006 tại Nam Kinh, phía bắc Thượng Hải, cũng từng gây rúng động. Một người đàn ông giúp đỡ một phụ nữ bị ngã đã bị chính người này và gia đình cô kiện ra tòa, đòi bồi thường. Tòa án khi đó phán quyết người đàn ông phải chịu trách nhiệm, với lập luận gây tranh cãi: “Nếu anh không làm cô ấy ngã, tại sao anh lại đỡ cô ấy dậy?”
Những vụ việc tương tự đã làm suy giảm nghiêm trọng lòng tin và tinh thần tương thân tương ái trong cộng đồng. Người dân ngày càng lo ngại rằng hành động tốt sẽ bị hiểu lầm hoặc dẫn đến hậu quả pháp lý không mong muốn.
Trở lại với vụ án tại Sơn Đông, tuy tòa án đã có phán quyết rõ ràng về mặt pháp lý, nhưng câu hỏi về trách nhiệm đạo đức vẫn tiếp tục gây tranh luận. Phải chăng trong một xã hội hiện đại, sự tử tế chỉ nên là lựa chọn đạo đức chứ không thể ràng buộc bằng pháp lý?
Dù thế nào, vụ việc cũng là lời nhắc nhở sâu sắc về mối quan hệ giữa luật pháp, đạo đức và niềm tin xã hội – những yếu tố đang ngày càng được đặt dưới áp lực trong bối cảnh xã hội thay đổi nhanh chóng.
